I. Đặt vấn đề Bộ chân và cách di chuyển rất ít khi được bàn tới trong phần kỹ thuật - căn bản hay nâng cao - dù là chúng ta đã có gần cả chục cái forum về bóng bàn. Có lẽ vì nó quá dễ, bàn bóng quá nhỏ so với sân cầu lông hay tennis. Hoặc là dân chơi bóng bàn VN từ phong trào, nghiệp dư cho tới chuyên nghiệp rất siêu đẳng về bộ chân cho nên thấy vấn đề này rất là tầm thường như chuyện vặt ở trên giường. Em thấy nhiều bác bàn về các động tác giật rất siêu đẳng tầm cỡ thế giới với các cách úp mở vợt và vị trí chạm bóng trên vợt rất chi tiết, nhưng chả đá động gì tới cái bộ chân, cứ như là với tay một phát là tới trái bóng hoặc là người ta đưa ngay tay mình vậy. Xét trên thị trường thì có lẽ cái gì có cung thì mới có cầu, chả ai quan tâm thì cũng chẳng ai bàn tới, nên cũng không ai viết ra làm gì. Bóng bàn quá đơn giản, chạy qua chạy lại ai chân dài - hoặc tay dài như vượn - thì thắng thôi. Cho nên xét trên sự cần thiết thì cái chủ đề "bộ chân và di chuyển" này quá ư là thừa thãi, vì ai cũng biết cả rồi. Tuy nhiên, cái này là cơn ác mộng của em trong một thời gian quá dài, cho nên em viết ra để cho mình tự ôn lại khi rãnh, và để khỏi mắc công nhớ vậy thôi. Từ một lần trò chuyện với bác Lê Văn Inh, tại giải bóng bàn truyền thống Úc Châu năm 2013, bác ấy có đề cập tới một vấn đề, mà ngay cả những HLV già kỳ cựu từng gặp cũng phì cười khi nghe tới. Đó là câu hỏi "anh đánh bóng bàn nhiều nhất là mấy bước chân?". Bây giờ các bác thử ngừng một tí, trả lời câu hỏi này xem sao. Mới nghe thì thật là phi lý, bao nhiêu bước mà chả được, tụi Tàu nó còn nhãy ra khỏi mấy tấm chắn mà đánh vòng tròn biểu diễn nữa, còn thủ xa bàn như Joo Sea Huyk hay Jun Mizutani thì chạy lè lưỡi chứ làm gì có "mấy bước"? Câu trả lời - nói đại như cờ hó ngáp phải ruồi - là 2 bước, thế mà được bác Inh xác nhận là đúng. Thật ra là đúng theo cái tầm nhìn của bác ấy, với kinh nghiệm hơn nửa thế kỹ chơi bóng bàn với đủ huy chương và cúp liên lục địa. Con số 2 này rất quan trọng, ít nhất là nó đúng tổng thể theo số phần trăm cao nhất và trên lý thuyết. Em sẽ bàn chi tiết về số 2 này và cũng sẽ phân tích các trường hợp ngoại lệ, sau này các bác cũng cứ hỏi người khác như vậy để xem kiến thức của họ về bộ chân di chuyển trong bóng bàn ở mức nào. Chỉ có hai bước chân thôi mà em có thể viết mấy chục trang đấy các bác ạ. Để cho dễ theo dõi, em xin trình bày theo thứ tự tầng bậc, từ tổng thể tới chi tiết, theo những gì em góp nhặt được. Viết ra đây chứ chưa phải em đã làm được, cho nên đừng bác nào chơi cắc cớ bắt em phải quay video clip trình diễn cảnh nóng, cầm chắc là em sẽ mượn clip của người khác - mà mấy cái clip "nóng" này trên mạng thiếu gì. Đối tượng của đề tài này là những ai quan tâm tới vấn đề di chuyển trong bóng bàn sao cho nhanh chóng và hiệu quả. Vì là kỹ thuật căn bản nên đề tài này bổ ích cho những ai đang muốn hoàn thiện căn bản cho vững, những ai đã mất căn bản cũng có thể tìm lại cách tập bổ sung sửa sai, hoặc cách đi tắt. Vì biết đâu chừng có khi mình đang đúng mà người ta cứ bảo sai thì sao.
II. Khái niệm Trước hết, có 2 loại bộ chân cơ bản: bộ chân Fh và bộ chân Bh. Sau này chúng ta thấy đội tuyển TQ còn đưa ra một bộ chân mới, đó là bộ chân "nửa chừng", mà điển hình là Ma Long, Zhang Zike và Fang Zhen Dong thường xài khi đánh bên góc Bh lẫn góc Fh. Có hai kiểu chơi chính, đó là kiểu ôm bàn hay đánh gần bàn không lùi ra xa, đánh sớm khi bóng vừa lên hoặc cao nhất. Thường thấy ở rơ nữ, thìa tròn kiểu cũ (Wang Hao và Ma Lin) , đánh gai công,..nói chung là đa số các vdv TQ thường đánh ôm bàn ít khi lùi ra xa. Kiểu thứ hai là đánh xa bàn chờ bóng đỡ "xung" và dễ đở vào bàn hơn là đở dư bàn - vì đứng xa. Chủ yếu xài khi đối giật, cắt bóng, đỡ hoặc lốp bóng bổng. Kiểu đánh lùi xa bàn khiến trận đấu đẹp hơn, đỡ nhàm chán và thường được vỗ tay nhiều, tuy nhiên đòi hỏi thể lực khá căng. Dựa trên hai lối chơi khác nhau cũng có hai kiểu di chuyển khác nhau, đó là kiểu di chuyển gần bàn và kiểu bước tréo chân. Đôi khi kiểu bước xa bàn này vẫn phải xài khi bóng xéo quá tầm tay, dù là đang ôm bàn. Hoặc là đang đứng xa bàn nhưng vẫn phải luôn hoạt động, vì có khi phải đổi bộ để đánh một bóng thẳng vào người. Cho nên hai kiểu di chuyển này vẫn phải áp dụng hỗ trợ nhau, dù đánh ôm bàn hay xa bàn. Trong phạm vi đề tài này, em xin chia làm hai phần khác nhau để tiện theo dõi, dù trên diện tổng quát thì có rất nhiều điểm tương đồng. Cũng xin nói rõ đây là một đề tài mang tính nghiên cứu chứ không phải một giáo trình dạy bộ chân và cách di chuyển. Chuyện chỉnh sửa động tác hình dạng thế nào thì để các HLV lo lấy, với em thì chỉ cần nguyên lý đúng, hiểu nắm rõ và ứng dụng đúng là được, mỗi người tự có cách suy nghĩ và thực hành ra cái riêng của mình. Không có cái gì tuyệt đối đúng, hoặc đúng với tất cả, mà chỉ có thể đúng trong từng trường hợp và từng cá nhân thôi. Bộ chân muốn nhanh phải hội đủ 2 yếu tố, cần và đủ. Cần phải tập luyện rất nhiều bài tập di chuyển, cơ thể dẽo dai khỏe mạnh,..nhưng yếu tố "đủ" thì chưa thấy ai quan tâm (hoặc người ta cất làm bí kíp chỉ truyền miệng theo kiểu Tề Thiên vào lúc canh tư), đó là cái Phản Xạ. Tập luyện nhiều thì sẽ có kinh nghiệm và phản xạ chính xác, tuy nhiên những vấn đề em sẽ viết dưới đây nhiều lúc sẽ làm các bác giật mình mà bảo rằng có...khùng mới tập như thế. Thế đấy, những cỗ máy đánh bóng như điện xoẹt đều khùng điên tất.
III. Bộ chân Không biết có bác nào hỏi cắc cớ "tại sao đánh bóng bàn phải đứng thế này thế nọ mà không đứng thế khác?" hay "tại sao phải rùng thấp người, cong đầu gối và đứng chúi về trước đặt trọng tâm vào mũi chân?". Cũng như câu hỏi "tại sao 1+1 lại bằng 2 mà không phải là 3?", vốn không phải là câu hỏi của học sinh cấp 1, dù đứa nào cũng biết 1+1=2. Truyền thống giáo dục Á Đông có tính áp đặt không cần giải thích - hoặc cũng không biết mà giải thích - chỉ cần làm y chang thầy nói sao làm vậy là được, khác thầy là cầm chắc sai! Em tuyên bố mà không cần dẫn chứng, vì bác nào có đi học bóng bàn cũng sẽ hiểu cái điều em vừa nêu ra. Cá nhân em đi dạy bóng bàn cũng gặp không ít trường hợp tức anh ách mà vẫn phải cười nham nhở, trong khi mình có bằng cấp quốc gia, trình hơn 4 bóng, mà vẫn dám nói rằng mình *éo biết dạy cái thế đứng - bộ chân - và thế đánh - động tác tay. Chỉ vì em để bọn nhỏ tự nghiệm ra cái nào là hiệu quả nhất chứ không có gò ép tư thế. Con nít vốn là thiên tài, chỉ cần biết cái nguyên lý là bọn nó sáng tạo ra không biết bao nhiêu là cách, có khi còn hay hơn mình. Còn nếu dạy ép nó từ đầu thì nó chỉ biết có một vài kiểu chết cứng luôn. Rồi sau này cái đứa đó cũng dạy lại đứa khác một kiểu mà cũng không cần thắc mắc tại sao phải như thế. Quay trở lại câu hỏi tại sao phải đánh cho "đúng" bộ - nghĩa là phải thế nọ thế kia - mà em cá chắc là không ai hỏi nên cũng chưa ai trả lời. Thực tế là có nhiều bác đánh "phủi" chả cần bộ tấn gì vẫn thắng khối người, nhưng để ý kỹ một chút sẽ thấy các bác ấy toàn là đánh bằng lực từ cổ tay tới vai mà thôi (dù rằng nếu chỉ có bấy nhiêu nhưng cốt mút rất nãy thì cũng sát thủ lắm, đó cũng là một nguyên nhân khiến cho nhiều bác đánh sai lại thích vợt nãy, nghĩa là lấy cái sai bù lấp cái sai). Trả lời cho câu hỏi ấy - theo ý kiến của em - nói ngắn gọn chỉ vì cái hông, nếu bác nào chẳng cần xài lực xoay hông thì khỏi quan tâm tấn bộ làm gì. Nói dài dòng khó hiểu hơn, là cái bộ đúng thì sẽ huy động được lực toàn thân vào một chỗ, tức là cú đánh sẽ có nhiều lực hơn. Ở đây em xin bàn lan man đá qua cái chủ đề "giật bóng mạnh", nhiều bác quan tâm giật thế nào chỗ nào mà không có lực thì chả hiểu mạnh thế nào được nữa. Ai nói bóng bàn không cần sức là nói đại, hôm nào bị tiêu chãy hay cúm ra đánh thử xem có mạnh nổi không? Nhưng cũng có trường hợp những đứa nhỏ tập đúng, tay chân khẳng kheo mới 9 tuổi mà giật bóng người lớn đỡ không kịp, đó là chuyện bình thường. Em sẽ không cần đi vào chi tiết cái bộ chân nó ra làm sao, nhưng có 3 điều cần lưu ý là: +Gập cái hông tới trước, luôn luôn tạo một góc chứ không được đứng thẳng (1) +Đầu gối phải cong nhiều và hai chân đứng rộng ra, khiến cho thân người bị thấp xuống (2) +Đứng tựa trên mũi chân, trọng tâm dồn về phía trước (3) Bộ chân Fh khác Bh cái chỗ là giật bên nào thì chân đó phải bỏ ra sau, nhiều ít thế nào thì hiệu quả cũng khác nhau, tùy mình chỉnh. Có thể thử đánh Fh bằng bộ chân Bh và ngược lại để tự giải thích xem tại sao phải đứng như thế. Bộ chân kiểu "nửa vời" có hai chân đứng vuông góc với hướng bóng tới, đây là một bộ chân khó và thường bị các bác HLV nhắc nhở là "đứng sai bộ". Em xin nhắc đi nhắc lại một điệp khúc là "bóng bàn thay đổi từng ngày, đừng có cứng nhắc đúng sai". Khi tới phần di chuyển gần bàn, em sẽ phân tích tại sao có bộ chân "sai" này và ưu điểm của nó như thế nào. Ở đây em xin giải thích chút xíu, tại sao phải đứng theo kiểu kỳ khôi như vậy, đứng tự nhiên đánh phải thoải mái hơn không. Vì nếu đánh bóng bàn thoải mái cái thân thì cực cái tay thôi, ai đánh một hồi than mỏi tay thì cầm chắc là bộ chân rất...sướng. Điều éo le là nếu sướng không đúng cách thì bụng dễ to ra lắm - bụng bia. Như ở trên em có he hé chuyện cái phần giữa cơ thể - tức là cái hông - vì nếu không vững cái hông thì khỏi cần bàn tới bộ hay di chuyển làm chi cho phiền phức. Bởi vậy, nói nữa đùa nửa tục, các bác HLV cứ dặn học trò - nhất là các em gái - phải "ổn cái lườn" nếu muốn đánh giỏi, cũng có nguyên nhân sâu xa lắm. Vì nếu chỉ đánh bằng vai thôi thì chừng đánh giỏi rồi thì khỏi mặc áo thun hay áo dây, vì vai bên to bên nhỏ, hoặc cả hai cùng to. Trong khi nếu tập đúng thì eo thon vai nhỏ, rơ nữ bạo lực như Liu Shi Wen mà vai cũng "hấp dẫn" lắm chứ đâu có ô dề cục cục như tập tạ.
Em quan trọng cái lực hông nhiều hơn vai, vì nó nằm gần trọng tâm cơ thể hơn. Vai và tay có thể chưa làm gì cả, chỉ cần hông xoay là có một cú "đánh đều" căn bản. Từ thế đứng sẽ sinh ra thế đánh của tay, vì thế xoay hông trước sẽ là nền tảng cho cái vai và đòn tay, chứ không phải tập động tác đánh bằng tay trước rồi mới nhắc xoay hông cúi người hoài - theo kiểu các HLV nhà mình. Nói như đùa, em thường bắt tụi nhỏ tập đánh...đầu kiểu bóng đá trước khi cầm vợt đánh bóng bàn, cho tới khi đánh được một quả khá có lực bằng cách lắc hông và vai thì nó cũng hiểu cách dùng lực của thân ra sao. Bác nào không tin thì cứ thử quăng bóng lên rồi đánh đầu vào bóng thử xem, nếu thuận tay phải thì dùng bên trái đầu để đánh tới, sẽ có kiểu xoay hông tư thế Fh. Như vậy là cái hông làm việc nhiều lắm, tập chừng một buổi mà không mỏi hai cái cơ hai bên lưng tức là còn làm biếng. Có nhiều lợi ích trong việc cong gối và hai chân đứng rộng. Ai có học võ sẽ hình dung được "trung bình tấn" hoặc "kỵ mã tấn", đánh bóng bàn phải đứng rộng và thấp tối thiểu được như thế. Cái hay của việc đứng thấp chân rộng ở chỗ đánh ôm bàn sẽ có cái "ngòi nổ" rộng hơn và "mỏ vàng" nhỏ hơn. Hai cái thuật ngữ trên em sẽ giải thích lại trong phần di chuyển ôm bàn. Nhưng nói nôm na cho mấy bác làm biếng thích, là nếu hai chân đứng rộng thì tầm tay sẽ rộng, chỉ cần chuyển trọng tâm giữa hai chân là có thể với tới những quả bóng ở xa hoặc nép người đánh quả sát nách mà không cần phải di chuyển bàn chân. Hai quả này rất thường gặp nếu đánh rơ ôm bàn. Chuyện di chuyển bằng mũi chân thì HLV nào cũng biết, nhưng đứng đánh mà phải tựa trọng tâm lên mũi chân thì ít ai quan tâm, hoặc có dạy mà không biết lý do. Có 3 lợi ích chính: -Trọng tâm đè lên mũi chân sẽ khiến thế đứng không ổn định, bắt buộc luôn phải "để ý" vào cái mắt cá và cổ chân (kẻo té) nên luôn ở tư thế sẵng sàng di chuyển. Đồng thời gót chân cũng không bị dán cứng vào sàn nên rất dễ "lướt ngắn" qua lại hai bên. -Tư thế này không ổn định, dễ đổ té mà khó đứng yên nên buộc các vdv luôn luôn cử động cổ chân và nhượng chân, mỗi lần phát lực là chân phải nhún theo chứ không đứng chết một chỗ. Chính vì chỗ này mà lực truyền rất nhất quán và đàn hồi từ cổ chân lên tới tay qua vợt. -Là tư thế bắt buộc cho phần di chuyển tại chỗ, xem thêm bên dưới.
IV. Di chuyển Khi tiếp cận môn bóng bàn thì các bác Tây quan niệm đó là một loại tennis thu nhỏ nên thường áp dụng tennis vào, nhất là bước chân, bởi vậy họ thường rất giỏi đánh xa bàn với các bước dài chớp nhoáng không biết mệt. Bù lại, theo quan niệm trên thì họ lại gặp khó khăn với rơ ôm bàn hoặc những pha đôi công nhanh gần bàn chéo góc. Chỉ có những tay vợt từng qua Châu Á học như Waldner hay Timo Boll mới có kiểu bước chân hài hòa ôm bàn hoặc xa bàn. Ngày nay, bóng bàn có thể học lẫn nhau với các video clip đầy trên mạng, nhưng một phần lớn các coach phương Tây vẫn không hiểu bước chân gần bàn là thế nào, họ không đánh ôm bàn được nên đám học trò cũng chỉ có thể phát triển thế mạnh xa bàn với những đòn vung tay khá rộng với khung xương và thể lực trời sinh. Các bác Tàu được cái là chịu học hỏi và cọp dê rồi "bí mật" phát triển cái cho riêng mình mà cả thế giới nhìn thấy sờ sờ vẫn không thèm bắt chước. Hai HLV trưởng của Tàu, bên nam bên nữ đều là chủ về lối đánh ôm bàn, cho nên chẳng lạ gì họ rất mạnh về bước di chuyển này. Một phần quan trọng nữa là họ yếu Bh - trước khi có thế hệ Zhang Zike và Fang Zhen Dong - nên ôm bàn bắn trái ngắn tay để giật Fh hết tay vẫn là lợi điểm tuyệt đối của rơ Châu Á. Coi mấy cái clip chậm thấy tụi nó phản ứng và di chuyển nhanh như điện, bất kể gần hay xa bàn, mình cứ tưởng là nó quen đường bóng của nhau hoặc là có một...bí mật gì khác! Nhưng trước khi các bác tìm ra cái đó thì em xin dập đầu cắn rơm cắn cỏ tha thiết kính mong các bác vdv cũng như hlv làm ơn bắt đầu từ cái căn bản nhất bởi vì - theo quan niệm của dân xây dựng bọn em thì - cái nhà có móng rộng và sâu mới có thể xây cao lớn được. 1. Di chuyển gần bàn Gần bàn ở đây không có nghĩa là đứng sát mép bàn, phạm vi được gọi là gần khi chỉ cần một bước chân là có thể đánh được quả bỏ nhỏ sát lưới hoặc bật lùi ra sau chặn một cú giật chết bóng; khoảng cách "gần" của em đưa ra là tương đối, phụ thuộc vào người tập. Đặc điểm nổi bật nhất của bước chân di chuyển gần bàn là từ vị trí đứng chỉ cần một bước là có thể bao hết toàn bộ cái bàn, về hai phía. Nghĩa là nếu lỡ bước một bước về bên trái mà đối thủ đánh một quả chéo về góc xa thì phải bước hai bước ngắn hoặc một bước tréo chân mới có thể đánh bóng trong tầm tay. Nói về vị trí chuẩn bị "đúng" trong chiến thuật đánh gần bàn là chỉ cần một bước chân là có thể đánh được bất cứ bóng nào. Đứng sai vị trí thì sẽ có bước thừa. Vị trí chuẩn bị cho từng trái bóng khác nhau luôn luôn khác nhau - đây là chỗ quan trọng - sao cho tay đánh được quả bóng thuận lợi nhất. Chính vì vậy mà đứng gần bàn thì di chuyển rất nhiều và rất nhanh sàn qua sàn lại để về vị trí chuẩn bị tốt nhất, chứ không phải là chỉ cần với tay đánh bóng - như những ai yếu bộ chân di chuyển vẫn nghĩ. Nếu các bác không tin thì cứ mở video clip thi đấu của mấy em nữ TQ mà xem, bọn chúng di chuyển rất ngắn nhưng luôn luôn sàn qua lại rất nhanh, còn hơn là nhảy đít-cô nữa. Về kỹ thuật di chuyển gần bàn, theo trường phái lấy rơ ôm bàn làm căn bản, có 5 kỹ thuật chính: di chuyển tại chỗ, đổi bộ, di chuyển nửa bước chân, một bước chân, bước dài chéo chân. Video thị phạm có đầy trên mạng, các bác tự tìm lấy, em chỉ mô tả và phân tích thôi.
a. Di chuyển tại chổ Tức là cái nhún tại chỗ bằng đầu gối và cổ chân. Đây là động tác căn bản nhất và cũng là quan trọng nhất, vậy mà ít có ai nói tới trong giãng dạy. Mấy bác sẽ théc méc: "đứng tại chỗ đánh thì nhún làm quái gì cho mệt?". Vâng, em thấy có nhiều HLV còn dạy đánh bóng là chỉ cần đứng cho đúng thế, rồi chỉ cần cử động vai và tay, may ra còn bảo cúi tới và xoay hông là hết rồi, hiếm có ai nói vừa đánh vừa nhún cái chân. Em nhớ là có đọc ai đó từng viết là đánh bóng mạnh phải dùng lực....ngón chân (chắc là bác phoenix), rất đúng trong trường hợp này. Nhưng mà đã hết đâu, có nhiều video clip của TQ còn bắt phải đánh nhún một cái, nhún tại chỗ hai cái rồi khi bóng tới đánh thì nhún cái thứ 3. Nghĩa là một thời bóng chạm đi quay về nhún chân tới 3 lần, kiểu này thì còn hơn con lật đật, cổ chân và đầu gối mõi rụng luôn! Nhưng hoàn toàn không thừa thãi chút nào, nếu phân tích sâu vào thì đó là căn bản cho những cú di chuyển phản xạ nhanh như điện mà ta chỉ thấy trên hiện tượng. Em sẽ đặc biệt đào sâu chỗ này một tí, bác nào bảo nhãm quá thì thôi đừng đọc nữa. Trên video chiếu chậm ta sẽ thấy khi bóng vừa đụng vợt thì chân nhún một cái (từ cổ chân tới gối cùng lúc) dùng lực chân và hông đánh vào bóng, cánh tay và cổ tay chỉ dùng để chỉnh hướng hoặc canh xoáy cho bóng. Nếu là đánh ôm bàn thì khi bóng vừa chạm bàn bên kia nãy lên thì nhún không bóng cái thứ nhất (1), khi bóng trả lại vừa thấy được hướng bay thì nhún cái thứ 2 (2) và vào thế chuẩn bị cả bộ và tay, khi bóng chạm bàn mình thì vừa nhún vừa đánh ra (3). Đây là ba cái nhún tại chổ, nhưng không phải là hai bàn chân chôn tại một chỗ, mà sau mỗi cái nhún nó đã thay đổi đi cho phù hợp với (1) vị trí mình vừa đánh, (2) cách đở và hướng trả bóng lại, (3) cách xử lý bóng của mình. Đây là ba bước nhún căn bản khiến cho tốc độ di chuyển và phản xạ được nâng lên tối đa. Nếu không có ba bước nhún này thì các kỹ thuật di chuyển tiếp theo chỉ là máy móc mà thiếu cái bộ óc. Theo suy nghĩ thiển cận của một đứa trình gà như em thì lợi ích và ứng dụng của ba bước nhún đó như sau: Sau khi vừa đánh bóng ra khỏi vợt thì tay liền rút về, bóng tới bàn bên kia vào cái vị trí nào đó mà đối thủ có thể đẩy xa góc buộc mình phải chạy 2 bước, thì cái nhún (1) là để nhảy vào khoảng giữa, lỡ mà bị trả góc thì chỉ cần 1 bước thôi. Khi thấy bóng trả ra, thấy hướng đi là biết bóng sẽ tới đâu, liền sàn ngay tới cái vị trí mà sau đó bóng sẽ lọt vào cái vùng "mỏ vàng" của mình (2). Khi bóng tới rồi, rủi mà nó có lạn xiên hay xoáy lạ, chạm lưới, cạnh bàn, vv thì còn một bước chót để đổi bộ mà đánh, hoặc nếu bóng ngon mà đối thủ đứng kín quá thì mình vẫn còn đổi thế kịp lúc để đánh ra cú bất ngờ không đoán kịp (3). Nếu hoàn thành tốt 3 cú nhún này thì bóng bàn chỉ tối đa là hai bước chân mà thôi. Để nhún cho dễ và di chuyển nhanh, buộc phải đứng theo tư thế người đổ tới trước, chịu trọng tâm lên mủi chân để cho cái gót nhấc lên nhẹ nhàng. Tư thế đứng thấp với đầu gối cong và cổ chân khóa ngang cũng giúp cho việc di chuyển tại chổ rất thuận lợi. Ở đây cần phải để ý kỹ một điểm là, chỉ có cái hai cái khớp cổ chân và đầu gối là nhún ngược nhau, nghĩa là cổ chân bật lên thì đầu gối cong lại, còn từ hông trở lên lại không bị ảnh hưởng bởi động tác nhún này.
b. Đổi bộ Tức là đổi độ đứng đánh Fh sang Bh. Trước tiên em xin bàn về kỹ thuật cơ bản "trước nay", tức là theo sách vở thì đánh bên nào thì chân đó lùi về sau, Fh hay Bh, tay phải hay trái. Lùi về sâu bao nhiêu thì cũng nằm trong con số 1 bàn chân và 2 bàn chân. Nếu đánh ôm bàn, động tác ngắn thì chỉ nên lùi về 1 bước chân, còn đánh lùi lại 1 hoặc nửa bước chân thì có thể bỏ về sau 2 bàn chân. Bỏ chân ra sau càng sâu thì càng dễ xoay hông và đánh mạnh hơn, nhưng bù lại sẽ kém linh hoạt nếu phải đổi bộ. Bước đổi bộ chỉ dùng một chân chứ không phải nhảy hay chân cùng lúc - theo cách cũ, thường thấy nhất là chân bên đánh bước lùi ra sau. Vì trường hợp phải đổi bộ tức là đang bị động, lùi ra sau sẽ cho khoảng cách và thời gian an toàn hơn là bước tới trước nếu đang đứng gần bàn (cũng tùy trường hợp). Chính vì chỗ này mà nếu đứng lùi ra quá 2 bàn chân sẽ gặp bất lợi, vì chân bên kia phải bước lùi tới 3-4 bàn chân, vì thế lùi 2 bàn chân về sau chỉ thích hợp cho bóng dài và hơi xa bàn (các HLV Châu Âu lại thiên về cách đứng này, sẽ xét sau). Em đang bàn về kiểu chân xưa, còn ngày nay có rất nhiều cách tính toán tùy vào rơ một càng hay rơ 2 càng, em sẽ bàn chi tiết sau. Bước đổi bộ rất quan trọng nhưng lại ít ai quan tâm khi chơi bóng bàn phong trào, bởi vậy cho nên khi chúng ta tập thiên một bên nào quá nhiều thì sẽ bị mất bên kia thấy rõ. Vd đánh Fh tốt thì mất Bh, mà cũng người đó hôm sau đánh Bh tốt thì Fh như sh*t. Khi đánh hăng quá chả ai để ý mình đang đứng như thế nào, có bác giật Fh xoay hết người mà đang tréo chân kiểu Bh nhìn rất buồn cười, thế mà vẫn cố đánh rồi bảo sao phạm lỗi nhiều rồi thiếu tự tin dẫn tới ngày hôm đó hư hoàn toàn cánh Fh Đổi bộ hoàn toàn Fh sang Bh chỉ áp dụng cho rơ "hai càng đều nhau", tức là có đủ Bh và Fh mạnh. Nhưng đó là trên lý thuyết, thực tế nếu nói ai có hai càng mạnh như nhau thì em sẽ biết ngay người ấy có Fh yếu. Vdv có kinh nghiệm sẽ để ý bước chân đối thủ mà khoét sâu vào từng bên hoặc liên tục đổi góc, thế nào một hồi cũng lòi ra những điểm yếu chết người (thường gặp ở rơ hai càng), điển hình cho lối chơi này là Zhang Zike và Fang Zhen Dong. Để khắc phục điểm yếu này (mà ở rơ một càng không có) chúng ta sẽ thấy phát sinh ra một bộ chân có thể đánh cả Bh và Fh mà không cần đổi bộ, khi nào tiện lợi thì chỉ cần lùi một chân ra sau, xoay hông hoặc chỉ cần đơn giản đổi trọng tâm là có thể biến thành bộ tấn công dứt điểm ngay. Đó là bộ chân đứng khá rộng và thấp, hai chân đứng ngang vuông góc với hướng bóng tới (tức là vai vuông góc vào hướng bóng). Với bộ chân này, khi đánh Bh sẽ thóp người đánh từ trong bụng ra chứ không phải từ hông trái, chạm bóng phía trước mặt nhưng vẫn có thể là giật xoáy hoặc bắn vào bóng khó biết trước (kiểu Bh của Ma Long). Kiểu chân này rất hay vì không cần sàn bước hay đổi bộ gì vẫn có thể đánh Fh vào góc phải theo đường thẳng chữ I, Ma Long và Fang Zhen Dong rất thường xài cú này, đôi công trái xoáy và nhanh nhưng nếu thấy đối thủ sợ mà đở lại nhẹ hoặc biết chắc sẽ đánh vào góc trái thì chỉ cần thụp người xuống đánh Fh dứt điểm vào góc thẳng bên tay phải đối thủ luôn. Đó là những bộ chân bước chân của cao thủ, với cú đánh tầm cỡ, còn tầm thường như em mà đánh sẽ thành ...tầm bậy. Cái hay của bọn Tàu là tụi nó tính toán kỹ chi li từng chút một, sao cho trước khi vào đấu là đã thấy cầm chắc thắng dù trái bóng chưa nãy. Trước năm 2010 thì em chỉ thấy tụi nó áp dụng kiểu bộ này cho bên Bh, sau này tụi nó còn xài bộ này bên Fh luôn, tức là ôm góc bên Fh mà đánh Bh rồi không cần đổi bộ đánh Fh vẫn đủ mạnh (Zhang Zike). Tuy nhiên, nếu thế trận trở nên chậm lại hoặc cần những cú Fh trời đánh thì chúng vẫn lùi chân ra sau để dứt điểm. Bộ chân kiểu này thường thấy ở nữ (Zhang Yining hoặc Liu Shiwen) vì bóng qua lại rất nhanh và thường đổi góc, trong khi không có những cú mạnh (trừ Go Yue hay Ding Ning). Dựa trên 3 cú nhún tại chỗ, thì bước đổi bộ sẽ nằm 1 trong 3 lần nhún đó. Có thể trong lần nhún (1) nếu biết trước sẽ trả bóng chỗ nào, hoặc là đổi sang bộ Fh chờ sẵn để đánh dứt điểm dù chưa chắc bóng sẽ trả lại bên Bh, cho nên chỉ là đổi bộ tại chỗ chứ chưa có sàn qua trái. Nếu không biết trước (không phải trong tập luyện căn bản theo bài) nên phải nhún thừa một cái rồi khi thấy bóng trả lại (2), biết sẽ phải đổi bộ hoặc di chuyển, thì đổi bộ vẫn còn kịp. Theo lý thuyết thì khi bóng đã qua rồi, nãy lên (3) vẫn còn có thể đổi bộ kịp, nhưng buộc phải đứng kiểu chân ngang rộng "nửa vời", lúc ấy cú đánh trở nên xấu hoắc và "sai bộ" (vì phải thụp người sát đất để đánh Fh ở vị trí Bh) nhưng lại rất hiệu quả trong những pha đôi công xoáy nhanh như điện kiểu ôm bàn. Nói cách khác, theo chiến thuật và kỹ thuật hiện đại thì trong 3 lần nhún chân giữa một thời bóng có thể biến thành 3 lần đổi bộ, trong một khoảng khắc chưa đầy 1 giây. Chúng ta sẽ rất ít thấy các chú Tàu đổi bộ khi đứng đánh Bh hoặc Fh, nghĩa là cái bộ ngang hàng ấy quá hiệu quả nếu có cái hông tốt, nhưng khi đánh với rơ đở xa bàn thì mấy chú ấy đổi bộ liên tục - tại sao? Đó là điểm mạnh mà các chú Tàu luôn thắng rơ lốp xa bàn của Châu Âu, họ đã nâng cấp cú bạt gai từ thời Liu Go Liang lên ba bốn cấp nữa để trị cái rơ đở cao - mà thể hình thấp tay ngắn rất ghét. Nói tóm lại ở phần đổi bộ này, nếu đánh Fh và Bh sao cho "nghiêm túc" tức là cú nào ra cú đó, thì phải đổi bộ rất nhiều và phiền phức, điển hình là rơ xa bàn hoặc rơ Châu Âu. Còn nếu đánh rơ thiên về tấn công Fh (vợt thìa vuông, thìa tròn, rơ 1 càng kiểu Wang Li Qin hay Ma Lin) thì sẽ không có bộ Bh, mà chỉ có bộ Fh và bộ hai chân ngang nhau thôi. Cho nên rơ 1 càng kiểu cũ sẽ dùng bộ chân ngang cho Bh và luôn luôn thủ thế chờ lùi 1 chân ra quất Fh mất bóng, rồi cũng di chuyển qua lại dựa trên bộ chân Fh. Hai rơ kinh điển trên đều đòi hỏi bộ chân và di chuyển cực tốt, nếu lỡ đau chân hoặc mệt thì coi như đi tong. Chính vì hai cái nghịch lý khó vẹn toàn đó mới đẻ ra một rơ thứ 3, đó là rơ "một càng rưỡi" mà đi trước thời đại lại là Timo Boll và Dimitri Otvcharov (trước cả Zhang Zike). Hai bác này có hai càng rất mạnh nhưng chỉ thường xài một càng và di chuyển theo kiểu một càng, tức là hy sinh một bên khi đánh (hoặc Fh hoặc Bh, nếu thiên bên này thì thủ bên kia), nhưng chỉ cần đổi nhịp một cái là họ đổi bên hoán chuyển liền. Chính vì học hỏi và tiếp thu cú giao bóng lẫn bước chân của các vdv Châu Âu mà thế hệ sau của TQ lại mạnh cả hai bên, và cũng xài cái trò hoán chuyển ấy nhưng ở một trình độ cao và mưu kế thâm sâu hơn rất nhiều. Nhìn bước di chuyển rất nhàn nhã thoải mái nhưng hiệu quả vô cùng, chứ không phải chạy huỳnh huỵch như chú Ryu Seng Min. Đó là sự phát triển của bóng bàn thế giới, còn trong cái giếng đục của nước ta thế nào thì các bác cũng đã biết rồi.
Chào P. Anh cho tôi hỏi thêm là khi nhún hông mông có thay đổi độ cao so với mặt đất không? hay là giống như ngồi trên ghế để 2 chân xuống đất rồi nhón 2 gót chân lên xuống? Cám ơn nhiều.
Trước đây em cũng từng đắn đo rất nhiều về vấn đề này. Lực tập trung ở hông hay bả vai ? Sau 1 thời gian đánh bằng hông, "cánh tay và cổ tay chỉ dùng để chỉnh hướng hoặc canh xoáy cho bóng" em thấy phương pháp này có rất nhiều hạn chế, tạm thời em chưa nói tới yếu điểm của phương pháp này, mà em sẽ đưa ra những tình huống bóng để xem giật bằng hông hay vai. + Tình huống bóng tới nhanh ko kịp xoay lườn => Giật hông kiểu gì ? Lúc này động tác hữu hiệu là giật bằng bả vai, 2 chân dậm nhảy tại chỗ (thoát khỏi mặt đất), vẫn chuyển trọng tâm như bình thường. + Tình huống VĐV đứng thiếu chân so với đường bóng tới => Động tác thường thấy là ngồi xổm xuống (bóng hướng thẳng tới) hoặc bay trên ko giật bằng bản vai (bóng ở bên ngang người). Tạm thời em chỉ lấy 2 tình huống nhỏ này để so sánh với các tình huống bóng thuận lợi vẫn xoay lườn như bình thường nhưng xem họ phát lực bằng Hông hay bằng Vai thì cứ nhìn bộ chân là ra. Những người "dính bộ" ko di chuyển đc chân thường có xu hướng giật bằng lườn. Còn khi đã có chân, bộ pháp tốt thì phải giật bằng Vai, vẫn xoay lườn như bình thường nhưng sau đó lực sẽ tập chung ở vai, rồi kết hợp với chân để giật. Cũng có những tình huống bắt buộc phải giật bằng Hông, như kiểu đối phương ép bóng bay tới bụng thì phải ngả người rồi giật bằng Hông... Những tình huống bóng mà ta phải giật tới nhiều hơn là giật lên (như kiểu quả bạt bóng) thì lúc đó ta dùng Hông chứ ko thể dùng Vai. Đau Vai và lưng ngay gần vai + đau "củ khoai ở bàn chân ko thuận" là hiện tượng giật nhiều bằng Vai nhảy trên ko nhiều !!!
Đổi bộ là phần hơi thừa trong phần nói về tư thế chân. Nhiều người cho rằng cần phải để ý vị trí đứng của chân để dễ đánh về 1 vị trí nào đó trên bàn, điều này là ko cần thiết, việc đánh bóng có điểm rơi (các góc bàn) chủ yếu phụ thuộc vào thời gian tiếp xúc bóng (sớm hay muộn), chứ ko liên quan nhiều tới cách đứng của chân. Các VĐV 2 càng thời nay (đặc biệt là các VĐV nữ) gần như ko có ai đổi bộ.
Chắc bác P sẽ phải gãi đầu nhè nhẹ khi nghe 1 người tập bóng bàn chưa được 1 năm chọc cái ịch vào tâm huyết của mình thế này :(
Mình nghĩ bạn nên đọc kĩ lại những gì chủ thớt đã viết. Thật sự nếu chỉ cần giao banh xong tán hay giật mất banh thì không cần chú trọng vào footwork làm gì cho mệt. Nếu ai đó tập đưa bóng cho bác cùng chỗ để giật thì cũng không cần footwork cổ chân hay đầu gối làm gì. Điều chủ thớt muốn nhấn mạnh ở đây là trạng thái giữ sao cho thăng bằng sau mỗi cú đánh để có thể di chuyển hợp lí nhất cho cú 2,3...7,8..... mà vẫn giữ được thăng bằng. Thật sự footwork nhìn đơn giản nhưng không đơn giản chút nào nếu không đặt nền tảng vào bước chân thì bạn không thể tiến xa được. Còn về footwork hiện đại bác nhìn như vậy như không phải vậy đâu nhất là đối với nữ bước chân di chuyển liên tục. Khâm phục chủ thớt có thể viết rất tường tận và hệ thống. Nếu có thời gian mình sẽ chia sẽ về vấn đề (center of gravity) mình nghĩ cái này sẽ bổ sung cho topic này. Hiện nay video clips đầy trên internet nhưng các bác nên lưu ý một điểm cái bác thấy là kết quả, từ kết quả mà mò lại điểm xuất phát thì tùy kiến thức mỗi người sẽ có cách giải thích khác nhau.
Thật sự mà nói 1 năm hay 20 năm cũng vậy thôi, bác ấy dám nói những gì bác ấy nghĩ là đúng , cùng tranh luận để làm rõ vấn đề, chủ thớt viết rất rõ ràng nhưng nếu người đọc không tranh luận hay nói lên suy nghĩ của mình thì bài viết dù có hay tới đâu vẫn không có ý nghĩa.
Bác mới là người chưa đọc kỹ câu bình luận của em. Em nói rằng đó là phần thừa, ko cần thiết phải tốn giấy mực viết về nó, vì đó là lối đánh cũ rồi (chính chủ topic cũng nói đó là phương pháp cũ). Chứ em chưa hề nói nó sai. Còn tại sao ko cần thiết phải viết về "đổi bộ" : + Vì chính nó là động tác thừa + Các VĐV bóng bàn hiện đại ko còn dùng động tác đổi bộ nữa, vì họ hiểu rằng việc này là ko cần thiết. Giờ tìm đc video training mà có động tác đổi bộ hơi khó, nhớ ko nhầm thì Video training của Waldner cho Donic vẫn còn động tác đổi bộ (thu chân phải về sau để giật phải, giật xong lại đưa chân về vị trí ngang bằng).
ý của bác đúng với trường hợp của bác (như trong clip bác đưa ra, hầu như ko có cú giằng co nào mà chỉ 1 nhát là hết bóng thì đổi bộ là vô ích, bác ko cần quan tâm cũng phải), nhưng ý của chủ thớt trong topic này mang tính nâng cao hơn (trong thi đấu cấp độ cao bóng giằng co qua lại hay trong tập nâng cao - vừa di chuyền vừa giật điểm rơi kia), ko biết tui hiểu đúng ý 2 bác ko vậy nhỉ?
- Clip 1 : 01:43 Tokic muốn dùng lườn để phang mạnh cú Backhand nên anh ta "đổi bộ" nhảng chân phải lên trước - chân trái để sau, cú BH đánh rất thuận lợi, đập phát ăn ngay nhưng rất tiếc bị malong block lại nên anh ta ko kịp "đổi bộ" để giật cú forehand tiếp theo => Hỏng (nếu là em, em sẽ ko việc vì phải nhảng chân lên mà cứ đứng im đợi bóng, vì đợi bóng nên lúc đó sẽ bắt buộc phải đánh đánh điểm rơi góc chữ I chứ ko phải chữ X như Tokic). Đây chính là nhược điểm của "đổi bộ". Đổi Bộ thì dễ mất chân khó giật đc quả tiếp theo. - Clip 2 : 07:47 chính là Waldner đang dạy giật phải có động tác đổi bộ đi kèm, giả dụ giật forehand xong mà phải đánh backhand thì chắc là die luôn. PS : Qua đây mọi người có thể hiểu lối chơi của em rồi chứ. Đập phát ăn ngay chỉ dùng cho mấy người ko biết di chuyển chân. Còn em thì chân cứ phải đứng ngang nhau, chả mấy khi "đổi bộ - phá bộ"" làm gì cả. Mấy Bác mà học đổi bộ, sau này chơi 2 càng là lại phải reset chân. Tạo thói quen đã khó, bỏ thói quen còn khó hơn, hehe
tui nói chính là kiểu đánh 1 phát trong cái clip đánh đôi của bác ấy chứ trình tui thì ko dám bàn về kỹ thuật của cao thủ TG đâu
1 phát ăn ngay thường chỉ dùng trong đánh đôi, vì lỡ đối thủ có block đc thì đồng đội mình đánh quả tiếp theo chứ đâu phải mình :D Với lại trong đánh đôi bộ pháp rất khó, cặp đôi với mấy Cụ thì xác định bỏ luôn bộ pháp cho đỡ mỏi chân. Ở phần "di chuyển tại chỗ" chủ topic viết rất hay, em cũng đang nghiên cứu thêm về cái đoạn này. @Bác P-500 cho em hỏi là : Khi di chuyển theo phương ngang thì có nhún như thế này ko, hay chỉ dùng cho di chuyển phương dọc ???
